رادیوتراپی

مکان شما: / / رادیوتراپی

  • پرتو درمانی یا رادیوتراپی

اصول پرتودرمانی یا رادیوتراپی

پرتودرمانی از اشعه X‌، گاما، الکترون و یا پروتون برای تخریب یا آسیب رساندن به سلول‌های سرطانی استفاده می‌‌کند. پرتودرمانی یکی از شایع‌ترین درمان‌های سرطان بوده و اغلب درمان اصلی سرطان سر، گردن، مثانه، ریه و بیماری هوچکین می‌باشد. بسیاری از سرطان‌های دیگر نیز به عنوان قسمتی از برنامۀ درمانی، تحت پرتودرمانی قرار می‌‌گیرند. با پرتودرمانی بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان بهبود پیدا می‌کنند.

پرتودرمانی می‌تواند به تنهایی یا با درمان‌های دیگر سرطان نظیر جراحی یا شیمی‌درمانی همراه باشد. در حقیقت داروهای خاصی به عنوان حساس‌کننده به اشعه شناخته شده‌اند و این داروها اثرات پرتودرمانی را چندین برابر کرده و باعث می‌شوند تا اشعه پرتودرمانی بهتر باعث مرگ سلولی شوند.

چندین راه برای انجام پرتودرمانی وجود دارد، برای بعضی از بیماران از چند روش پرتودرمانی، برای یک سرطان مشخص استفاده می‌شود.

رادیوتراپی خارجی

در پرتودرمانی خارجی از اشعه X با انرژی بالا برای تخریب و مرگ سلولی سرطان استفاده می‌کنند. برای تولید امواج اشعه X از دستگاه‌های پرتودرمانی مختلفی استفاده می‌شود که در طی چند دهه اخیر پیشرفت‌های شگرفی در فناوری پرتودرمانی حاصل شده است.

کلیک کنید

براکی تراپی

پرتودرمانی داخلی، براکی‌تراپی نامیده می‌شود. در براکی‌تراپی دوز بالای اشعه پرتودرمانی به سرویکس و واژن تخلیه می‌شود. در براکی‌تراپی از اپلیکاتورهای خاصی که تحت بیهوشی عمومی جاگذاری می‌گردند، استفاده می‌شود. بعد از جاگذاری این اپلیکاتورها، ذرات رادیواکتیو در اتاق درمان وارد آن شده و دوز مورد نیاز تخلیه می‌شود.

کلیک کنید

پیشگیری و درمان عوارض پرتودرمانی

هنگامی که پرتودرمانی باعث آسیب به بافت‌های سالم مجاور شود، عوارض پرتودرمانی ایجاد می‌شود. بسیاری از بیماران نگران این قسمت از درمانشان می‌باشند. قبل از درمان با تیم درمانی خود در مورد عوارض و عواقب مورد انتظار صحبت کنید.

کلیک کنید
  • پرتودرمانی یکی از درمان‌های اصلی سرطان است.
  • پرتودرمانی یک درمان موضعی است.
  • در بعضی سرطان‌ها، پرتودرمانی جایگزین قطعی جراحی شده است.
  • در بعضی سرطان‌ها پرتودرمانی در کنار جراحی باعث جلوگیری از عود موضعی سرطان می‌شود.
  • پرتودرمانی خارجی که با دستگاه شتاب‌دهنده تجویز می‌گردد، مهمترین روش پرتودرمانی است.
  • دوز پرتودرمانی تجمعی بوده و در یک ناحیه دوز مشخصی را می‌توان تجویز کرد.
  • براکی‌تراپی یا پرتودرمانی داخلی در بعضی موارد به صورت تنها و در اکثریت موارد در کنار پرتودرمانی خارجی استفاده می‌شود.

سوالات متداول در مورد رادیوتراپی

همه سلول‌های بدن رشد پیدا کرده و به سلول‌‌های جدید تقسیم می‌شوند اما سلول‌هایسرطان با سرعت بیشتری رشد پیدا کرده و تقسیم می‌شوند. در پرتودرمانی از دستگاه‌های خاصی برای رساندن دوزهای بالای اشعه به سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این اشعه‌ها باعث آسیب رساندن به سلول‌های سرطانی شده و باعث مرگ سلولی می‌شود.

پرتودرمانی بوسیلۀ شکستن مولکول DNA داخل سلول سرطانی عمل می‌کند. این شکسته شدن DNA درون سلولی مانع رشد، تکثیر و گسترش تومور می‌گردد. همچنین ممکن است سلول‌های نرمال بوسیله پرتودرمانی تحت تأثیر قرار بگیرند، ولی اکثر این سلول‌ها به حالت نرمال بر خواهند گشت.

برعکس شیمی‌درمانی که تمام بدن در مواجه با دارو قرار می‌گیرد، پرتودرمانی معمولاً یک درمان موضعی محسوب می‌شود و عوارض، محدود به همان ناحیه دارد در حالیکه بافت سالم مجاور، کمترین آسیب را خواهد دید.

بعضی درمان‌های رادیواکتیو بوسیله خوراکی یا وریدی تجویز می‌گردد. در این موارد دوز پرتودرمانی از تمام بدن عبورکرده ولی براساس یک خاصیتی که برای آن تعریف شده است در ناحیه سلول‌های تومورال تجمع پیدا می‌کند و اثرات محدودی را روی دیگر نواحی بدن ایجاد می‌کند.

پرتودرمانی ممکن است در بعضی افراد مبتلا به سرطان نقش بیشتری داشته باشد. برای مثال بعضی از انواع سرطان حساسیت بیشتری به پرتودرمانی دارند. در ضمن بخاطر موقعیت مکانی بعضی از سرطان‌ها درمان رادیوتراپی ممکن است بدون ایجاد عارضه جدی، راحت‌تر امکان‌پذیر باشد.

محدودیت برای دوز پرتودرمانی در طول حیات هر فرد وجود دارد. پزشک معالج شما در مورد مقدار اشعه‌ای که می‌توان بدون محدودیت و ایجاد عارضه جدی به هر ناحیه‌ای از بدن تجویز کرد، آگاه است. بنابراین نگران این موضوع نباشید. هر قسمتی از بدن بطور معمول فقط یک بار تحت پرتودرمانی با دوز مناسب قرار می‌گیرد ولی درمورد تجویز پرتودرمانی برای دومین‌بار باید اطلاعات دقیقی از پرتودرمانی قبلی (دوز و مکان پرتودرمانی) داشت تا براساس این شرایط در مورد امکان تجویز اشعه پرتودرمانی و دوز جدید تصمیم‌گیری شود، هر چه فاصله بین دو پرتودرمانی بیشتر باشد امکان تجویز اشعه مجدد راحت‌تر وجود خواهد داشت.

اگر پزشک معالج شما پرتودرمانی را به شما پیشنهاد کند، آن بدان معنی است که او معتقد است منافع درمان پرتودرمانی از ضررهای آن بیشتر است و دانستن این نکته آرامش بیشتری را در شما ایجاد خواهد کرد.

پرتودرمانی به چند منظور انجام می‌شود. در بعضی مواقع برای کوچک کردن اندازۀ تومور استفاده می‌شود. هدف دیگر پرتودرمانی جلوگیری از عود موضعی و گسترش دوردست بیماری است. در این مورد بعد از جراحی از پرتودرمانی استفاده می‌شود تا درمان موضعی ناحیه درمان کامل شود. پرتودرمانی با هدف کنترل درد استخوانی و جلوگیری از شکستگی ناشی از متاستاز استخوانی نیز می‌تواند مد نظر باشد. در بعضی بیماران سرطانی که خونریزی شدیدی وجود دارد پرتودرمانی برای کنترل خونریزی می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.

در بعضی مواقع که این پیش‌بینی وجود دارد با جراحی تنها، احتمال عود موضعی بالاست می‌توان از پرتودرمانی در کنار جراحی استفاده کرد. نمونه بارز این منفعت در سرطان پستان وجود دارد که بعد از جراحی و شیمی‌درمانی در صورتیکه شواهد نشان دهد احتمال عود موضعی بالاست از پرتودرمانی استفاده می‌شود تا هر سلول تومورال که در موضع، باقیمانده است را بصورت کامل از بین ببرد.

در بسیاری از بیماران که انجام عمل جراحی، عوارض زیادی را به بیمار تحمیل می‌کند و یک ارگان را از بین می‌برد می‌توان از پرتودرمانی به جای جراحی به عنوان درمان قطعی استفاده کرد. برای مثال در خیلی از تومورهای سر و گردن و مری و دهانه رحم از پرتودرمانی در کنار شیمی‌درمانی به عنوان درمان قطعی استفاده می‌کنند که جایگزین جراحی شده است.

پرتودرمانی به سه روش تجویز می‌‌گردد.

  • پرتودرمانی خارجی
  • پرتودرمانی داخلی (براکی‌تراپی)
  • پرتودرمانی سیستمیک

در پرتودرمانی خارجی از روش‌هایی استفاده می‌شود که قادر به وارد کردن دوز بالای اشعه به داخل بافت تومورال از خارج بدن می‌باشند. اکثریت بیماران تحت پرتودرمانی خارجی در طی چندین هفته متوالی قرار می‌گیرند. پرتودرمانی خارجی بصورت سرپایی در یک بیمارستان یا یک مرکز درمانی انجام می‌شود.

در پرتودرمانی داخلی که براکی‌تراپی نیز نامیده می‌شود از یک منبع رادیواکتیو استفاده می‌شود که به شکل سیم، دانه یا بالونی است که ایمپلنت نامیده می‌شود. این ایمپلنت در داخل بدن یا در نزدیک تومور قرار می‌گیرد. در این حالت اشعه رادیواکتیو مسافت کمی را برای رسیدن به بافت تومورال طی کرده، در نتیجه عارضه خیلی کمی را روی بافت‌های نرمال خواهد گذاشت. در بعضی موارد بیماران ممکن است برای دریافت پرتودرمانی داخلی نیازمند بستری در بیمارستان باشند. این ایمپلنت‌ها گاهی اوقات در اتاق عمل در بستر تومور جاگذاری می‌شوند. این ایمپلنت‌ها به دو شکل دائمی یا موقت وجود دارند. نوع موقت بعد از مدتی از بدن خارج می‌گردد.

در پرتودرمانی سیستمیک از رادیوداروها برای درمان تومور استفاده می‌شود. این رادیوداروها از طریق خوراکی یا تزریق وریدی مورد استفاده قرار می‌گیرند و پس از گردش در داخل بدن با غلظت بالایی در بافت تومورال تجمع پیدا کرده و دوز پرتودرمانی به آن نواحی تخلیه می‌شود. مثال واضح رادیوداروها، ید رادیواکتیوی است که از طریق خوراکی مصرف شده و در بافت تیروئیدی تجمع پیدا می‌کند.

تصمیم به اینکه از کدام نوع پرتودرمانی استفاده شود به نوع سرطان و موقعیت مکانی تومور وابسته است.