درمان سرطان

روش‌های درمانی متعددی برای سرطان وجود دارد؛ این روش‌ها شامل جراحی، رادیوتراپی (پرتو درمانی)، درمان تسکینی، شیمی درمانی، درمان‌های هدفمند شامل هورمون درمانی، ایمنو تراپی( ایمنی درمانی)، درمان سلولی و مولکولی و ژنتیک‌تراپی (ژنتیک درمانی) می‌باشد. کاربرد هر کدام از این درمان‌ها وابسته به‌نوع سرطان، محل و مرحله پیشرفت سرطان متفاوت است.

اگر بدانید ۹۰ درصد سرطان ها در مراحل اولیه قابل درمان است قطعا دیدتان نسبت به بیماری تغییر خواهد کرد.

پیشرفت علم پزشکی طی دهه های اخیر زوایای مختلف بیماری سرطان را آشکارتر کرده است و نه فقط به درمان آن نایل آمده بلکه به زندگی پس از سرطان نیز توجه نموده است. درمان سرطان توسط یک تیم پزشکی صورت می گیرد و با ۲ هدف عمده انجام می شود. اولین هدف علاج سرطان است. همان گونه که گفتیم ۹۰ درصد سرطان ها در مراحل اولیه قابل درمان است. در مرحله بعد هدف تیم پزشکی تسکین درد بیمار است که افزایش طول عمر، افزایش کیفیت زندگی و کنترل بیماری را شامل می شود. برای رسیدن به این اهداف تیم پزشکی از چندین روش ازجمله جراحی، رادیوتراپی، درمان های سیستمیک مثل شیمی درمانی یا هورمون درمانی به کار گرفته می شود که اغلب ترکیبی از چند روش است.

دکتر پیام آزاده درباره تفاوت اصلی مقابله با سرطان با سایر بیماری ها می گوید: تنوع سرطان ها، کشف سرطان در مراحل مختلف و تنوع درمان ها باعث می شود یک درمان خاص برای یک بیمار سرطانی طراحی شود که شبیه هیچ بیمار سرطانی دیگری نیست. عوارض سرطان نیز در بیماران مبتلا به یک سرطان متفاوت است و هیچ ۲ بیمار سرطانی را نمی توان با هم مقایسه کرد.

خوب است همین جا بگوییم که هر بیماری حق دارد دقیقا اطلاعات بیماری و درمانش را از تیم پزشکی خود بخواهد. بیمار سرطانی باید اطلاعات کاملی در این باره داشته باشد تا در نیمه راه خسته و افسرده نشود. بیمار باید نسبت به عوارض درمانی خودآگاه باشد تا به اشتباه نیفتد و هر مشکل جسمی را به پای سرطان نگذارد. متاسفانه این موضوع چندان رواج ندارد و ما باید اطلاع رسانی کنیم تا بیماران به این حق خود واقف شوند.

تعریف کلی روش های درمانی

مراقبت تسکینی اشاره به‌درمانی دارد که منجر به‌ایجاد احساس بهتر در بیمار شده و شامل عملکردهایی برای کاهش استرس‌های فیزیکی، احساسی، روانی و اجتماعی می‌باشد. برخلاف، دیگر درمان‌های سرطان که کشتن مستقیم سلول‌های سرطانی مد نظر است، در درمان تسکینی هدف اصلی بهبود کیفیت زندگی بیمار است.

جراحی اغلب اولین روش درمان در طیف وسیعی از سرطان‌ها محسوب شده و در بسیاری از موارد می‌تواند نقش عمده‌ای در تسکین و طولانی شدن بقا بیمار داشته باشد. در سرطان هایی که در مراحل اولیه بوده و محدود به‌ناحیه قابل دسترسی باشد، جراحی به‌تنهایی می‌تواند موثر واقع گردد ولی در مواردی که سرطان در نواحی متعدد و غیر قابل دسترس پخش شده باشد، برای رسیدن به‌نتیجه مطلوب لازم به‌درمان توام با شیمی درمانی و یا پرتودرمانی می‌باشد.

رادیوتراپی برای درمان یا بهبود علایم برخی از سرطان‌ها استفاده می‌شود. رادیوتراپی معمولا همراه با شیمی درمانی یا جراحی به‌کار برده می‌شود ولی برای مواردی چون مراحل اولیه سرطان‌های سر و گردن شاید به‌تنهایی موثر واقع شود. در 70% بیماران با گسترش‌های استخوانی (متاستاز) دردناک پرتودرمانی موثر واقع گردیده است.

در شیمی درمانی سرطان سعی می‌شود تا با ایجاد آسیب سایتوتوکسیک (سمیت سلولی) کشنده رشد تومور متوقف شود. شیمی درمانی اغلب در مواردی که بدخیمی منتشر و یا غیر قابل جراحی وجود داشته باشد، استفاده می‌شود. به‌همین ترتیب از شیمی درمانی به‌عنوان درمان مکمل جراحی یا پرتو درمانی نیز استفاده می‌گردد. هدف از شیمی درمانی عبارت است از فراهم آوردن درمان قطعی برای برخی از انواع سرطان، کاهش سایز تومور در حد جراحی، کاهش عود یا گسترش بیماری پس از جراحی یا پرتودرمانی، افزایش اثرات مفید پرتودرمانی و درنهایت ایجاد شرایط طبیعی‌تر برای زندگی فرد مبتلا به‌سرطان .

از سوی دیگر، به‌دلیل این که اغلب داروهای شیمی درمانی که در حال حاضر در دسترس هستند، قادر به‌شناسایی اختصاصی و دقیق سلول‌های سرطانی نیستند و بر تمام سلول‌های تکثیر شونده (چه طبیعی و چه غیر طبیعی) موثرند، علاوه بر اثرات درمانی می‌توانند منجر به‌عوارض جانبی متفاوتی در افراد مختلف شوند. بعضی از عوارض شایع‌تر از عوارض دیگر هستند مثل مشکلات گوارشی و ریزش مو که عموما موقتی بوده و با اتمام دوره شیمی درمانی برگشت‌پذیر هستند. اما در موارد نادر برخی از عوارض می‌توانند تهدید‌کننده حیات باشند. در هر حال بیمار باید در مورد عوارض درمان با پزشک معالج مشورت نماید.

نتایج شیمی درمانی در افراد مختلف بسیار متفاوت است. برخی از افراد به‌شیمی درمانی خوب جواب می‌دهند و در برخی دیگر پاسخ مناسبی حاصل نمی‌شود. فاکتورهای موثر در تاثیر شیمی درمانی متعددند که از این فاکتورها می‌توان به‌موارد زیر اشاره کرد: 1. سلول‌های سرطانی در چه مرحله‌ای از رشد هستند، 2. محل تومور، 3. دوز و مقاومت دارویی، 4. وضعیت تغذیه‌ای و آمادگی جسمانی بیمار

درمان‌های هدفمند سرطان شامل داروهایی هستند که از طریق تأثیر مستقیم بر روی سلول‌های درگیر در رشد و پیشرفت تومور، قادر به مهار رشد و گسترش سرطان می‌باشند. این درمان‌ها با اثر مستقیم و تغییر بر سلول‌های سرطانی می‌توانند منجربه اثربخشی بالاتر و عوارض جانبی کمتر نسبت به مابقی درمان‌های سرطان مثل شیمی‌درمانی شوند. این درمان‌ها شامل هورمون‌درمانی، ایمنی‌درمانی، درمان سلولی و مولکولی و ژنتیک‌درمانی هستند.

اولین درمان‌های هدفمند، داروهای هورمونی مؤثر در درمان سرطان پستان بودند. در مواردی که رشد تومور وابسته به‌هورمون‌ها باشد، جهت کنترل رشد تومور از داروهای هورمونی استفاده می‌شود. امروزه توسط آزمایشاتی حساسیت و وابستگی تومور را به‌هورمون ارزیابی می‌کنند. به‌عنوان مثال در مورد سرطان پستان، میزان وابستگی تومور را به‌هورمون‌های استروژن و پروژسترون (هورمون‌های زنانه) سنجیده می‌شود و در صورتی که پاسخ مثبت باشد، بیمار از هورمون درمانی سود خواهد برد. داروی تاموکسیفن به‌عنوان مهارکننده گیرنده‌های هورمون استروژن در همة مراحل سرطان پستان وابسته به‌هورمون بدون در نظر گرفتن سن و وضعیت یائسگی بیمار به‌صورت گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مطالعات نشان داده‌اند که افرادی که سیستم ایمنی قوی تری دارند کمتر دچار سرطان می‌شوند؛ از این فرضیه استفاده شده و سیستم ایمنی فرد را تقویت می‌کنند تا خودش علیه سلول‌های سرطانی مقابله کند. از جمله داروهای ایمنی درمانی می‌توان به‌اینترفرون ها، اینترلوکین 2، مونوکلونال آنتی بادی‌ها و واکسن‌ها اشاره کرد.

نوعی از درمان‌های هدفمند با تداخل در برخی از عملکردهای سلولی می‌توانند در از بین بردن سلول‌های سرطانی نقش داشته باشند. از جمله داروهای این دسته می‌توان به داروهای مهارکننده تیروزین کیناز اشاره نمود.

در ژن درمانی، ژن معیوب شناسایی شده و با ژن سالم جایگزین می‌شود. برای مثال از طریق ژن درمانی می‌توان تومور ساپرسور ژن‌ها را فعال کرد. در این زمینه داروهای متعددی در دست تحقیق است